Jeśli zostałeś oszukany w serwisie aukcyjnym...
Jeśli zapłaciłeś i nie otrzymałeś zakupionego towaru lub to co otrzymałeś w znacznym stopniu różni się od zachwalanego przez Sprzedawcę w opisie przedmiotu...
Przeczytaj uważnie poniższe uwagi i zachowaj spokój.
Przede wszystkim nie podchodź do sprzedającego jak do oszusta. Być może zwłoka w wykonaniu umowy sprzedaży z jego strony wynika z okoliczności od niego niezależnych, jak np. wypadki losowe (choroba, problemy rodzinne itp.)
Sprawdź aktywność sprzedającego w serwisie aukcyjnym, spróbuj skontaktować się z nim telefonicznie.
Jeśli uda Ci się skontaktować ze sprzedającym- rozmawiaj z nim spokojnie, spróbuj wyjaśnić zaistniałą sytuację. Jeżeli sprzedający twierdzi, że wysłał Ci zakupiony przedmiot- postaraj się o skan lub fax dowodu nadania lub, ostatecznie, datę nadania i numer przesyłki. Zweryfikuj informacje sprzedającego w swoim Urzędzie Pocztowym lub u kuriera.
Oszustwo
Skutkiem przestępstwa oszustwa określonego w art. 286 § 1 k.k. jest niekorzystne rozporządzenie mieniem w celu osiągnięcia przez sprawcę korzyści majątkowej. Oszustwo jest dokonane już w chwili otrzymania przelewu bądź np. wyłudzenia czeku, choć sprawca nie podjął jeszcze żadnych czynności w celu jego realizacji. Nie osiągnięcie przez sprawcę oszustwa zamierzonej korzyści majątkowej jest dla zaistnienia przestępstwa oszustwa bez znaczenia.
Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Ponadto sąd - obok kary pozbawienia wolności - może wymierzyć także grzywnę.
Sąd na wniosek pokrzywdzonego orzeka obowiązek naprawienia w całości lub części szkody wyrządzonej przestępstwem.
W przypadku oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości lub dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury grozi kara pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10.
Zapamiętaj!
Rozporządzanie mieniem - wszelkie czynności zmierzające do zmiany we władaniu mieniem (np. wszelkie umowy przenoszące własność).
Oszustwo polega na doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez jeden z trzech sposobów określonych w art. 286 k.k.:
wprowadzenie w błąd,
wyzyskanie błędu innej osoby,
wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez inną osobę.
Wprowadzenie w błąd
Błędem w rozumieniu przestępstwa oszustwa będzie fałszywe wyobrażenie, urojenie lub nieświadomość w stosunku do faktów, zjawisk, wartości rzeczy, jakości, liczby, osób oraz co do istniejących przepisów prawnych.
Wprowadzenie w błąd osoby przez sprawcę przy oszustwie będzie polegało na wytworzeniu w świadomości tej osoby fałszywego obrazu pewnego stanu rzeczywistego (np. przez twierdzenie, że sprzedawany bezwartościowy metalowy pierścionek jest złoty).
Wyzyskanie błędu innej osoby
Z kolei wyzyskanie błędu osoby rozporządzającej mieniem polega na wykorzystaniu przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością, opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mieniem, (wyrok SN z dnia 27 października 1986 r. OSNPG 1987 Nr 7, poz. 80). W odniesieniu do tej postaci oszustwa nieświadomość pokrzywdzonego co do istnienia pewnych faktów nie pozbawia czynu sprawcy cech karalnego oszustwa, jeżeli wykorzystał nieświadomość pokrzywdzonego i doprowadził do niekorzystnego rozporządzania mieniem.
Wyzyskanie niezdolności osoby do należytego pojmowania przedsiębranego działania polega z kolei na tym, że sprawca wyzyskuje stany stałe (np. choroba psychiczna) lub przemijające (np. stan upojenia alkoholowego, po zażyciu narkotyków), zakłócenia świadomości ofiary albo niedojrzałość psychiczną tejże (gdy pokrzywdzony jest dzieckiem). W tym przypadku istotne jest, aby sprawca wykorzystał właśnie ten moment nieświadomości i w czasie trwania tego stanu doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.
Jeżeli „pokrzywdzony" świadomie niekorzystnie rozporządza mieniem, wówczas nie ma przestępstwa oszustwa.
Jeżeli jakaś osoba nakłania kontrahenta do zawarcia transakcji ryzykownej, a kontrahent uświadomił sobie istnienie ryzyka, takie zachowanie nie może być traktowane jako oszustwo.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z póżn. zm.)
Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
1. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 kpk).
2. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § 1 kpk).
3. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 kpk).
4. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator (art. 52 kpk).
5. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku (nie dotyczy to najbliższych osoby składającej wniosek - art. 12 § 2 kpk).
6. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 § 1 kpk).
7. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba, że w razie zwłoki zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu ( art. 316 § 1 kpk).
8. Pokrzywdzony może żądać dopuszczenia go do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia Prokurator może jednak odmówić temu żądaniu ze względu na ważny interes śledztwa lub dochodzenia (art. 317 kpk).
9. Pokrzywdzony za zgodą prowadzącego postępowanie może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 § 5 kpk w zw. z art. 159 kpk).
10. Pokrzywdzony może żądać sporządzenia odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 § 3 kpk).
11. Pokrzywdzony może w toku dochodzenia i śledztwa składać zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 § 2 kpk).
12. Pokrzywdzony po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia aż do momentu jego odczytania w sądzie może złożyć oświadczenie, że chce działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk).
13. Pokrzywdzony może aż do momentu odczytania w sądzie aktu oskarżenia wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne, w celu dochodzenia roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa (art. 62 kpk).
14. Pokrzywdzony może w toku śledztwa i dochodzenia żądać zabezpieczenia roszczeń majątkowych, jeżeli w toku postępowania przygotowawczego złożył powództwo cywilne (art. 69 § 2 i 3 kpk).
15. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony, w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 § 4 kpk).
16. Pokrzywdzony może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka przez sąd w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 kpk).
17. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego w przypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 kpk. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi 1 miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 § 1 i 2 kpk). Warunkiem rozpoznania sprawy jest jednak wpłacenie do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków (art. 640 w zw. z art. 621 kpk).
18. Pokrzywdzony ma prawo do otrzymania postanowienia o powołaniu biegłego po dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego oraz wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznania się z jego opinią (art. 318 kpk).
19. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art 320 § 2 kpk).
20. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o spisanie protokołu z każdej czynności dowodowej (art. 319 § 2 kpk).
21. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art, 147 § 4 kpk).
Oprócz możliwości skorzystania z wymienionych uprawnień, pokrzywdzony jest zobowiązany:
1. Poddać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego (art. 192 § 1 i 3 kpk).
2. Zawiadomić organ procesowy o zmianie miejsca zamieszkania lub przebywania. W przypadku niezawiadomienia, pisma wysyłane pod ostatnio wskazanym adresem uważa się za doręczone (art. 139 § 1 kpk).
Postępowanie cywilne
Niezależnie od postępowania karnego możesz dochodzić swoich praw w postepowaniu cywilnym. W przypadku umowy sprzedaży będzie to roszczenie o wydanie przedmiotu sprzedaży.
W postepowaniu cywilnym będziesz zmuszony do ponoszenia kosztów sądowych, dlatego też rozsądnym wydaje się skorzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego. Koszty sądowe, po zakończeniu sprawy, zasądzone zostaną od strony, która sprawę przegra na rzecz przeciwnika.
Proces adhezyjny (powództwo cywilne w postępowaniu karnym)
Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (art. 62 kpk). W takiej sytuacji pokrzywdzony w procesie karnym przed sądem występuje jako powód cywilny.
Wystąpienie z powództwem cywilnym w procesie karnym powoduje konieczność przeprowadzenia dodatkowych czynności. Zespół tych czynności w toku postępowania karnego nazywany jest procesem adhezyjnym, a wytoczone powództwo – powództwem adhezyjnym.
W postępowaniu karnym pokrzywdzony może żądać by sąd w ramach procesu karnego rozpoznał także kwestie odpowiedzialności cywilnej sprawcy. Taka możliwość ma na celu przyspieszenie i ułatwienie pokrzywdzonemu zaspokojenia jego roszczeń. Wytoczenie powództwa w ramach procesu karnego ma jeszcze jeden pozytywny aspekt. Zgodnie z art. 642 kpk powód cywilny jest tymczasowo zwolniony od obowiązku uiszczenia wpisu od powództwa cywilnego.
Przedmiotem powództwa mogą być wyłącznie roszczenia majątkowe, co nie oznacza, że w procesie można dochodzić tylko roszczeń z tytułu szkody majątkowej. Przedmiotem powództwa może być również zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Podstawa odszkodowania jest określona w prawie cywilnym. Czyn stanowiący podstawę odpowiedzialności karnej odpowiadający cechom przestępstwa, może jednocześnie odpowiadać cechom czynu niedozwolonego w rozumieniu prawa cywilnego.
Przedmiotem powództwa cywilnego w procesie karnym może być roszczenie obejmujące zarówno poniesione straty (damnum emergens), jak i korzyści, które pokrzywdzony mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Powództwo cywilne pokrzywdzony może zgłosić już w toku postępowania przygotowawczego. Organ prowadzący postępowanie jest wtedy zobowiązany do dołączenia pozwu do akt sprawy. Postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpłynięciu sprawy z aktem oskarżenia. Wraz z powództwem cywilnym pokrzywdzony może złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia, w którego przedmiocie orzeka prokurator. Uwzględniając wniosek prokurator wydaje postanowienie o zabezpieczeniu na mieniu podejrzanego składników majątkowych celem zabezpieczenia roszczenia pokrzywdzonego.
Pozew powinien spełniać określone w art. 119 kpk wymogi formalne odnoszące się do każdego pisma procesowego, a nadto te, które wynikają z art. 187 § 1 kpc, mającego zastosowanie w postępowaniu karnym na zasadzie art. 70 kk. W pozwie powinno więc znaleźć się dokładnie określone żądanie, określenie wartości przedmiotu sporu, a także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie.
Zgodnie z art. 87 § 1 kpk powód cywilny w procesie karnym może działać również przez pełnomocnika.
W przypadku umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. Jeżeli pokrzywdzony w terminie tym nie zgłosi żądania, zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych (art. 69 kpk).
W przypadku niestawiennictwa powoda cywilnego do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, chyba że powód złożył wniosek o rozpoznanie powództwa mimo jego nieobecności. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmówi przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:
powództwo cywilne z mocy przepisu szczególnego jest niedopuszczalne,
roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem aktu oskarżenia,
powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono,
po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.
złożono wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 kk.
Jeżeli nie zachodzą wymienione wyżej okoliczności a pozew odpowiada warunkom formalnym, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego. W przypadku, gdyby okoliczności te ujawniły się po rozpoczęciu przewodu sądowego, sąd mimo przyjęcia powództwa cywilnego pozostawia je bez rozpoznania (art. 65 kpk).
W toku rozprawy powód cywilny może dowodzić istnienia tych tylko okoliczności, na których opiera swoje roszczenie (art. 66 kpk). Realizacja tych uprawnień obejmuje nie tylko prawo do wykazywania, czy i jaką szkodę poniósł on na skutek przestępstwa, ale także prawo do wykazywania okoliczności, których szkoda ta jest następstwem, a więc będących jednocześnie podstawą odpowiedzialności karnej oskarżonego. Uzasadnieniem możliwości dowodzenia winy oskarżonego przez powoda cywilnego jest fakt, iż ustalenie winy sprawcy w sensie karnoprawnym jest jednocześnie warunkiem merytorycznego orzekania w przedmiocie powództwa cywilnego w procesie karnym. Okoliczności dotyczących kwalifikacji prawnych czynu powód może dowodzić tylko o tyle, o ile kwalifikacja prawna odgrywa rolę z punktu widzenia podstawy lub zakresu roszczenia. Powód cywilny nie ma natomiast prawa dowodzenia okoliczności mających wpływ na wymiar kary.
W celu realizacji swoich uprawnień powód cywilny może na przykład składać wnioski dowodowe oraz zadawać pytania osobom przesłuchiwanym po oskarżycielu publicznym, oskarżycielu posiłkowym, pełnomocniku oskarżyciela posiłkowego, oskarżycielu prywatnym i pełnomocniku oskarżyciela prywatnego natomiast przed biegłym, obrońcą, oskarżonym i członkami składu orzekającego (art. 370 § 1 kpk).
Po zamknięciu przewodu sądowego powód cywilny może zabrać głos po oskarżycielu publicznym, oskarżycielu posiłkowym i oskarżycielu prywatnym (art. 406 kpk).
W razie skazania oskarżonego albo warunkowego umorzenia postępowania, sąd uwzględnia albo oddala powództwo cywilne w całości lub części. W przypadku innego rozstrzygnięcia sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania. Sąd orzeka także o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania jeżeli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania. Jeżeli zasądzone odszkodowanie nie pokrywa całej szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym (art. 415 kpk).
W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku powód cywilny może złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 422 § 1 kpk). Termin do wniesienia przez powoda cywilnego apelacji wynosi 14 dni i biegnie od chwili doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
Jeżeli wymaga tego interes społeczny, powództwo w terminie określonym w art. 62 kpk może wytoczyć także prokurator na rzecz pokrzywdzonego lub, w razie jego śmierci, na rzecz osoby pokrzywdzonemu najbliższej. Prokurator może także popierać powództwo wytoczone prze te osoby (art. 64 kpk).
Zgodnie z art. 49a kpk, jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 kodeksu karnego, który stanowi, iż w razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części.
Wzory pism do pobrania:
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa oszustwa
Pouczenie pokrzywdzonego o podstawowych uprawnieniach i obowiązkach (Ms-63)
Formularze w uproszczonym postępowaniu cywilnym (ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości)
według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania stronom urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym, zmienionego rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwoęci z dnia 29 kwietnia 2005 r.
(Należy drukować dwustronnie).
Jeśli zapłaciłeś i nie otrzymałeś zakupionego towaru lub to co otrzymałeś w znacznym stopniu różni się od zachwalanego przez Sprzedawcę w opisie przedmiotu...
Przeczytaj uważnie poniższe uwagi i zachowaj spokój.
Przede wszystkim nie podchodź do sprzedającego jak do oszusta. Być może zwłoka w wykonaniu umowy sprzedaży z jego strony wynika z okoliczności od niego niezależnych, jak np. wypadki losowe (choroba, problemy rodzinne itp.)
Sprawdź aktywność sprzedającego w serwisie aukcyjnym, spróbuj skontaktować się z nim telefonicznie.
Jeśli uda Ci się skontaktować ze sprzedającym- rozmawiaj z nim spokojnie, spróbuj wyjaśnić zaistniałą sytuację. Jeżeli sprzedający twierdzi, że wysłał Ci zakupiony przedmiot- postaraj się o skan lub fax dowodu nadania lub, ostatecznie, datę nadania i numer przesyłki. Zweryfikuj informacje sprzedającego w swoim Urzędzie Pocztowym lub u kuriera.
Oszustwo
Skutkiem przestępstwa oszustwa określonego w art. 286 § 1 k.k. jest niekorzystne rozporządzenie mieniem w celu osiągnięcia przez sprawcę korzyści majątkowej. Oszustwo jest dokonane już w chwili otrzymania przelewu bądź np. wyłudzenia czeku, choć sprawca nie podjął jeszcze żadnych czynności w celu jego realizacji. Nie osiągnięcie przez sprawcę oszustwa zamierzonej korzyści majątkowej jest dla zaistnienia przestępstwa oszustwa bez znaczenia.
Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Ponadto sąd - obok kary pozbawienia wolności - może wymierzyć także grzywnę.
Sąd na wniosek pokrzywdzonego orzeka obowiązek naprawienia w całości lub części szkody wyrządzonej przestępstwem.
W przypadku oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości lub dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury grozi kara pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10.
Zapamiętaj!
Rozporządzanie mieniem - wszelkie czynności zmierzające do zmiany we władaniu mieniem (np. wszelkie umowy przenoszące własność).
Oszustwo polega na doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez jeden z trzech sposobów określonych w art. 286 k.k.:
wprowadzenie w błąd,
wyzyskanie błędu innej osoby,
wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez inną osobę.
Wprowadzenie w błąd
Błędem w rozumieniu przestępstwa oszustwa będzie fałszywe wyobrażenie, urojenie lub nieświadomość w stosunku do faktów, zjawisk, wartości rzeczy, jakości, liczby, osób oraz co do istniejących przepisów prawnych.
Wprowadzenie w błąd osoby przez sprawcę przy oszustwie będzie polegało na wytworzeniu w świadomości tej osoby fałszywego obrazu pewnego stanu rzeczywistego (np. przez twierdzenie, że sprzedawany bezwartościowy metalowy pierścionek jest złoty).
Wyzyskanie błędu innej osoby
Z kolei wyzyskanie błędu osoby rozporządzającej mieniem polega na wykorzystaniu przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością, opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mieniem, (wyrok SN z dnia 27 października 1986 r. OSNPG 1987 Nr 7, poz. 80). W odniesieniu do tej postaci oszustwa nieświadomość pokrzywdzonego co do istnienia pewnych faktów nie pozbawia czynu sprawcy cech karalnego oszustwa, jeżeli wykorzystał nieświadomość pokrzywdzonego i doprowadził do niekorzystnego rozporządzania mieniem.
Wyzyskanie niezdolności osoby do należytego pojmowania przedsiębranego działania polega z kolei na tym, że sprawca wyzyskuje stany stałe (np. choroba psychiczna) lub przemijające (np. stan upojenia alkoholowego, po zażyciu narkotyków), zakłócenia świadomości ofiary albo niedojrzałość psychiczną tejże (gdy pokrzywdzony jest dzieckiem). W tym przypadku istotne jest, aby sprawca wykorzystał właśnie ten moment nieświadomości i w czasie trwania tego stanu doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.
Jeżeli „pokrzywdzony" świadomie niekorzystnie rozporządza mieniem, wówczas nie ma przestępstwa oszustwa.
Jeżeli jakaś osoba nakłania kontrahenta do zawarcia transakcji ryzykownej, a kontrahent uświadomił sobie istnienie ryzyka, takie zachowanie nie może być traktowane jako oszustwo.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z póżn. zm.)
Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
1. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 kpk).
2. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § 1 kpk).
3. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 kpk).
4. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator (art. 52 kpk).
5. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku (nie dotyczy to najbliższych osoby składającej wniosek - art. 12 § 2 kpk).
6. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 § 1 kpk).
7. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba, że w razie zwłoki zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu ( art. 316 § 1 kpk).
8. Pokrzywdzony może żądać dopuszczenia go do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia Prokurator może jednak odmówić temu żądaniu ze względu na ważny interes śledztwa lub dochodzenia (art. 317 kpk).
9. Pokrzywdzony za zgodą prowadzącego postępowanie może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 § 5 kpk w zw. z art. 159 kpk).
10. Pokrzywdzony może żądać sporządzenia odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 § 3 kpk).
11. Pokrzywdzony może w toku dochodzenia i śledztwa składać zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 § 2 kpk).
12. Pokrzywdzony po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia aż do momentu jego odczytania w sądzie może złożyć oświadczenie, że chce działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk).
13. Pokrzywdzony może aż do momentu odczytania w sądzie aktu oskarżenia wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne, w celu dochodzenia roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa (art. 62 kpk).
14. Pokrzywdzony może w toku śledztwa i dochodzenia żądać zabezpieczenia roszczeń majątkowych, jeżeli w toku postępowania przygotowawczego złożył powództwo cywilne (art. 69 § 2 i 3 kpk).
15. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony, w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 § 4 kpk).
16. Pokrzywdzony może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka przez sąd w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 kpk).
17. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego w przypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 kpk. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi 1 miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 § 1 i 2 kpk). Warunkiem rozpoznania sprawy jest jednak wpłacenie do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków (art. 640 w zw. z art. 621 kpk).
18. Pokrzywdzony ma prawo do otrzymania postanowienia o powołaniu biegłego po dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego oraz wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznania się z jego opinią (art. 318 kpk).
19. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art 320 § 2 kpk).
20. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o spisanie protokołu z każdej czynności dowodowej (art. 319 § 2 kpk).
21. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art, 147 § 4 kpk).
Oprócz możliwości skorzystania z wymienionych uprawnień, pokrzywdzony jest zobowiązany:
1. Poddać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego (art. 192 § 1 i 3 kpk).
2. Zawiadomić organ procesowy o zmianie miejsca zamieszkania lub przebywania. W przypadku niezawiadomienia, pisma wysyłane pod ostatnio wskazanym adresem uważa się za doręczone (art. 139 § 1 kpk).
Postępowanie cywilne
Niezależnie od postępowania karnego możesz dochodzić swoich praw w postepowaniu cywilnym. W przypadku umowy sprzedaży będzie to roszczenie o wydanie przedmiotu sprzedaży.
W postepowaniu cywilnym będziesz zmuszony do ponoszenia kosztów sądowych, dlatego też rozsądnym wydaje się skorzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego. Koszty sądowe, po zakończeniu sprawy, zasądzone zostaną od strony, która sprawę przegra na rzecz przeciwnika.
Proces adhezyjny (powództwo cywilne w postępowaniu karnym)
Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (art. 62 kpk). W takiej sytuacji pokrzywdzony w procesie karnym przed sądem występuje jako powód cywilny.
Wystąpienie z powództwem cywilnym w procesie karnym powoduje konieczność przeprowadzenia dodatkowych czynności. Zespół tych czynności w toku postępowania karnego nazywany jest procesem adhezyjnym, a wytoczone powództwo – powództwem adhezyjnym.
W postępowaniu karnym pokrzywdzony może żądać by sąd w ramach procesu karnego rozpoznał także kwestie odpowiedzialności cywilnej sprawcy. Taka możliwość ma na celu przyspieszenie i ułatwienie pokrzywdzonemu zaspokojenia jego roszczeń. Wytoczenie powództwa w ramach procesu karnego ma jeszcze jeden pozytywny aspekt. Zgodnie z art. 642 kpk powód cywilny jest tymczasowo zwolniony od obowiązku uiszczenia wpisu od powództwa cywilnego.
Przedmiotem powództwa mogą być wyłącznie roszczenia majątkowe, co nie oznacza, że w procesie można dochodzić tylko roszczeń z tytułu szkody majątkowej. Przedmiotem powództwa może być również zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Podstawa odszkodowania jest określona w prawie cywilnym. Czyn stanowiący podstawę odpowiedzialności karnej odpowiadający cechom przestępstwa, może jednocześnie odpowiadać cechom czynu niedozwolonego w rozumieniu prawa cywilnego.
Przedmiotem powództwa cywilnego w procesie karnym może być roszczenie obejmujące zarówno poniesione straty (damnum emergens), jak i korzyści, które pokrzywdzony mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Powództwo cywilne pokrzywdzony może zgłosić już w toku postępowania przygotowawczego. Organ prowadzący postępowanie jest wtedy zobowiązany do dołączenia pozwu do akt sprawy. Postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpłynięciu sprawy z aktem oskarżenia. Wraz z powództwem cywilnym pokrzywdzony może złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia, w którego przedmiocie orzeka prokurator. Uwzględniając wniosek prokurator wydaje postanowienie o zabezpieczeniu na mieniu podejrzanego składników majątkowych celem zabezpieczenia roszczenia pokrzywdzonego.
Pozew powinien spełniać określone w art. 119 kpk wymogi formalne odnoszące się do każdego pisma procesowego, a nadto te, które wynikają z art. 187 § 1 kpc, mającego zastosowanie w postępowaniu karnym na zasadzie art. 70 kk. W pozwie powinno więc znaleźć się dokładnie określone żądanie, określenie wartości przedmiotu sporu, a także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie.
Zgodnie z art. 87 § 1 kpk powód cywilny w procesie karnym może działać również przez pełnomocnika.
W przypadku umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. Jeżeli pokrzywdzony w terminie tym nie zgłosi żądania, zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych (art. 69 kpk).
W przypadku niestawiennictwa powoda cywilnego do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, chyba że powód złożył wniosek o rozpoznanie powództwa mimo jego nieobecności. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmówi przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:
powództwo cywilne z mocy przepisu szczególnego jest niedopuszczalne,
roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem aktu oskarżenia,
powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono,
po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.
złożono wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 kk.
Jeżeli nie zachodzą wymienione wyżej okoliczności a pozew odpowiada warunkom formalnym, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego. W przypadku, gdyby okoliczności te ujawniły się po rozpoczęciu przewodu sądowego, sąd mimo przyjęcia powództwa cywilnego pozostawia je bez rozpoznania (art. 65 kpk).
W toku rozprawy powód cywilny może dowodzić istnienia tych tylko okoliczności, na których opiera swoje roszczenie (art. 66 kpk). Realizacja tych uprawnień obejmuje nie tylko prawo do wykazywania, czy i jaką szkodę poniósł on na skutek przestępstwa, ale także prawo do wykazywania okoliczności, których szkoda ta jest następstwem, a więc będących jednocześnie podstawą odpowiedzialności karnej oskarżonego. Uzasadnieniem możliwości dowodzenia winy oskarżonego przez powoda cywilnego jest fakt, iż ustalenie winy sprawcy w sensie karnoprawnym jest jednocześnie warunkiem merytorycznego orzekania w przedmiocie powództwa cywilnego w procesie karnym. Okoliczności dotyczących kwalifikacji prawnych czynu powód może dowodzić tylko o tyle, o ile kwalifikacja prawna odgrywa rolę z punktu widzenia podstawy lub zakresu roszczenia. Powód cywilny nie ma natomiast prawa dowodzenia okoliczności mających wpływ na wymiar kary.
W celu realizacji swoich uprawnień powód cywilny może na przykład składać wnioski dowodowe oraz zadawać pytania osobom przesłuchiwanym po oskarżycielu publicznym, oskarżycielu posiłkowym, pełnomocniku oskarżyciela posiłkowego, oskarżycielu prywatnym i pełnomocniku oskarżyciela prywatnego natomiast przed biegłym, obrońcą, oskarżonym i członkami składu orzekającego (art. 370 § 1 kpk).
Po zamknięciu przewodu sądowego powód cywilny może zabrać głos po oskarżycielu publicznym, oskarżycielu posiłkowym i oskarżycielu prywatnym (art. 406 kpk).
W razie skazania oskarżonego albo warunkowego umorzenia postępowania, sąd uwzględnia albo oddala powództwo cywilne w całości lub części. W przypadku innego rozstrzygnięcia sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania. Sąd orzeka także o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania jeżeli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania. Jeżeli zasądzone odszkodowanie nie pokrywa całej szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym (art. 415 kpk).
W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku powód cywilny może złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 422 § 1 kpk). Termin do wniesienia przez powoda cywilnego apelacji wynosi 14 dni i biegnie od chwili doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
Jeżeli wymaga tego interes społeczny, powództwo w terminie określonym w art. 62 kpk może wytoczyć także prokurator na rzecz pokrzywdzonego lub, w razie jego śmierci, na rzecz osoby pokrzywdzonemu najbliższej. Prokurator może także popierać powództwo wytoczone prze te osoby (art. 64 kpk).
Zgodnie z art. 49a kpk, jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 kodeksu karnego, który stanowi, iż w razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części.
Wzory pism do pobrania:
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa oszustwa
Pouczenie pokrzywdzonego o podstawowych uprawnieniach i obowiązkach (Ms-63)
Formularze w uproszczonym postępowaniu cywilnym (ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości)
według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania stronom urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym, zmienionego rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwoęci z dnia 29 kwietnia 2005 r.
(Należy drukować dwustronnie).
.